Από το εξαγωγικό κέντρο κορινθιακής σταφίδας στο λιμάνι κρουαζιέρας
Από το εξαγωγικό κέντρο κορινθιακής σταφίδας στο λιμάνι κρουαζιέρας
Η περιοχή του Κατακώλου είναι, από την αρχαιότητα, χώρος υποδοχής και ελλιμενισμού πλοίων.
Το λιμάνι της αρχαίας Φειάς, καθώς επίσης και το Ποντικόκαστρο, βρίσκονται σε απόσταση αναπνοής από το σύγχρονο λιμάνι.
Από τα αρχαιολογικά ευρήματα διαπιστώνουμε ότι η περιοχή ήταν επίκαιρο σημείο, ήδη από τη Γεωμετρική εποχή.
Αναφορές στο Κατάκωλο υπάρχουν, ακόμη, τόσο σε χάρτες, ήδη από τον 16ο και 17ο αιώνα, όσο και σε ελληνικούς πορτολάνους της ίδιας περιόδου.
Άλλωστε, σε αυτό, από παλιά αγκυροβολούσαν, χωρίς δυσκολίες, όλα τα περαστικά καΐκια, όσα ταξίδευαν κατά μήκος των δυτικών ακτών της Πελοποννήσου, ανάμεσα στην Πάτρα και την Πύλο, όταν ήθελαν να προστατευτούν από τους νότιους ανέμους και τις τρικυμίες.
Επιπροσθέτως, η ευρύτερη περιοχή της Ηλείας αποτέλεσε σημείο επίσκεψης των Ευρωπαίων περιηγητών, ήδη από τον 18ο αιώνα, από την εποχή δηλαδή που ιδρύθηκε η Dilettanti Society (Εταιρεία Αρχαιοφίλων), το 1734, στο Λονδίνο.
Έκτοτε, πλειάδα από αυτούς επισκέφθηκε την περιοχή, μεταξύ αυτών και ο Όσκαρ Ουάιλντ, ο οποίος έφθασε στο Κατάκωλο στα 1877, με προορισμό την Αρχαία Ολυμπία.
Οι περιηγητές είναι αυτοί οι οποίοι μας δίνουν πλήθος στοιχείων για την περιοχή: τα λιμάνια, την εμπορική κίνηση, τις εξαγωγές, τους ανθρώπους, τις αρχαιότητες και τα τοπία. Οι πιο γνωστοί ήταν ο Σικελός Xavier Scrofani, ο Βρετανός William Martin Leake, καθώς επίσης και ο Γάλλος François Charles Hugues Laurent Pouqueville. Στη συνέχεια, οι περιηγητές, άρχισαν να ταξιδεύουν σε μεγαλύτερα σύνολα, έως ότου φθάσουμε στις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα, οπότε έχουμε τις πρώτες οργανωμένες επισκέψεις των 100-200 ατόμων. Ήταν τα κρουαζιερόπλοια της εποχής, τα λεγόμενα “λευκά καράβια”, που έφερναν στο Κατάκωλο επισκέπτες υψηλότατου μορφωτικού και εισοδηματικού επιπέδου. Στο μεταξύ, είχε μεσολαβήσει η άνθηση του εμπορίου της κορινθιακής σταφίδας, προϊόν το οποίο έθεσε ανεξίτηλα τη σφραγίδα του σε όλο το εύρος της κοινωνικής και οικονομικής ζωής, όχι μόνον της περιοχής, αλλά ολόκληρου του τότε ελληνικού κράτους. Κυρίαρχο συμβάν, σε σχέση με αυτό, ήταν η είσοδος της τεράστιας γαλλικής αγοράς στο εμπόριο του προϊόντος, γεγονός το οποίο απογείωσε τόσο την τοπική οικονομία, όσο και το Κατάκολο ως εξαγωγικό κέντρο. Μάλιστα, το Κατάκολο, τότε, αποδείχθηκε έτοιμο να αντεπεξέλθει στην πρόκληση αυτή, αφού συγκαταλεγόταν ανάμεσα στα πρώτα λιμάνια για τα οποία εκδόθηκε ΦΕΚ, ενώ τα έργα άρχισαν σε αυτό το 1850, χρονιά η οποία θεωρείται από τους ειδικούς ως αφετηριακή για τα λιμενικά έργα στη Χώρα. To τότε Λιμενικό Ταμείο Κατακώλου, νυν Δημοτικό Λιμενικό Ταμείο Πύργου, άρχισε να λειτουργεί δυνάμει των νόμων ΡΟΕ' (ΦΕΚ 27 του 1850) και ΣИΒ' (ΦΕΚ 33 του 1855) και η συμβολή του ήταν, όλα αυτά τα χρόνια, καθοριστική, όχι μόνον για τη λειτουργία του λιμένα, αλλά γενικότερα για την περιοχή, αφού ακόμα και η τοπογραφία του Κατακώλου είναι δημιούργημά του. Εκτός αυτών, πριν την είσοδο της Γαλλίας στο εμπόριο του προϊόντος, υπήρχε ήδη ανθηρό εξαγωγικό εμπόριο και για άλλα προϊόντα, αλλά και για τη σταφίδα, λόγω της παλαιάς και σταθερής πελάτισσας Αγγλίας. Άλλωστε, το Κατάκωλο, ήδη από την περίοδο της Οθωμανικής Κατοχής, συγκαταλεγόταν, ανάμεσα στα επτά λιμάνια της περιοχής από τα οποία διεξαγόταν το εμπόριο, ενώ συμπεριελήφθη στα ΦΕΚ του 1834 και του 1836, τα οποία αφορούσαν, αντιστοίχως, τα σημεία είσπραξης δασμών και την οργάνωση της Τελωνειακής Υπηρεσίας του τότε Ελληνικού Βασιλείου.
Στο εξαγωγικό αυτό εμπόριο, το οποίο επέτρεψε την εξοικείωση με τις εμπορικές πρακτικές και τους ευρείς επιχειρηματικούς ορίζοντες, οφείλεται και η ανάδειξη, από την περιοχή, επιχειρηματιών διεθνούς εμβέλειας. Και ενώ οι συνθήκες μεταβλήθηκαν, και η κορινθιακή σταφίδα περιέπεσε στην κατηγορία των μη σημαντικών αγροτικών προϊόντων και το εμπόριό της ατόνησε, πρόβαλε, ήδη, από τη δεκαετία του 1990 και κυρίως από τα μέσα της δεκαετίας του 2000, η πρόκληση της κρουαζιέρας. Η γειτνίαση με την Αρχαία Ολυμπία και το φυσικό κάλος της περιοχής, αποτέλεσαν ικανούς παράγοντες σε τρόπο ώστε να κατατάξουν το Κατάκωλο σε κορυφαίο προορισμό τόσο σε εθνικό επίπεδο, όσο και σε επίπεδο Μεσογείου, της δεύτερης σε μέγεθος αγοράς κρουαζιέρας παγκοσμίως, μετά την Καραϊβική. Η συνεισφορά του λιμένα είναι σημαντικότατη, τόσο στην τοπική κοινωνία και οικονομία, όσο και σε επίπεδο χώρας, γενικότερα. Εναπόκειται σε αυτούς που λαμβάνουν τις αποφάσεις, και καταρτίζουν τους σχεδιασμούς, αλλά και στην τοπική κοινωνία, να αντιληφθούν τη σπουδαιότητα, τη μοναδικότητα, θα μπορούσαμε να πούμε, της πρόκλησης, και να αναληφθούν εκ μέρους τους οι απαιτούμενες πρωτοβουλίες, ούτως ώστε το Κατάκωλο να ξαναφανεί έτοιμο να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις, όπως το μακρινό 1850, ούτως ώστε, τα ωφελήματα, να πολλαπλασιαστούν, να μεγιστοποιηθούν και να διαχυθούν. Το Κατάκωλο, όπως κάποτε, την εποχή της σταφίδας, εξέφρασε την κινητοποίηση των παραγωγικών δυνάμεων της ευρύτερης περιοχής, μπορεί σήμερα να την προκαλέσει, συνεισφέροντας πολλά σε τοπικό και εθνικό επίπεδο.
Το λιμάνι του Κατάκολου γνώρισε μεγάλη ανάπτυξη την εποχή της μεγάλης ανάπτυξης της σταφίδας ( 19ο αιώνας ). Λόγω της μεγάλης παραγωγής σταφίδας στις περιοχές της Ηλείας , το Κατάκολο αποτέλεσε ένα από τα μεγαλύτερα κέντρα εξαγωγής σταφίδας στην Ευρώπη. Χαρακτηριστικό της ακμής του είναι ότι η δεύτερη σιδηροδρομική γραμμή που κατασκευάστηκε στην Ελλάδα ήταν γραμμή Πύργος-Κατάκολο το 1882. Δυστυχώς αυτή η γραμμή σταμάτησε να λειτουργεί το 1998, εκτελούνται μόνο κάποια δρομολόγια για τουριστικούς λόγους και μεταφέρουν επισκέπτες στην Αρχαία Ολυμπία. Επίσης το Κατάκολο είναι η γενέτειρα του μεγάλου Έλληνα εφοπλιστή Γιάννη Λάτση.